Edgar Allan Poe’nun Lenore şiirinin etkili bir çevirisi

Lenore, ABD’li yazar Edgar Allan Poe‘nun şiirlerinden biridir. Farklı bir şiir olarak “A Paean (İng. Bir Şükran Şarkısı)” adıyla yazılmaya başlayan şiirin son hâli, 1843’de Lenore adıyla basıldı.

Şiirin ilk hâli 1831’de “A Pæan” adı altında, Poe’nun erken dönem şiir toplamlarından birinin içinde yer aldı. Bu sürüm, sevdiğini kaybetmiş bir kocanın söylediği 11 dörtlükten oluşuyordu. “Lenore” ismine şiirde yer verilmemişti. Bu ismi içeren ilk sürüm, şair James Russell Lowell tarafından yayınlanan bir süreli yayın olan Pioneer‘da Şubat 1843’te yayınlandı. Poe’ya bu yayın için 10 dolar ödendi. Poe’nun hayatı boyunca defalarca değişiklik geçiren şiirin en son hali, şairin o sıralarda editörlüğünü yapmakta olduğu Broadway Journal‘da 16 Ağustos 1845’te yayınlandı.

Şiirin ilk sürümü Lenore‘dan o kadar farklıydı ki genelde ayrı bir şiir olarak değerlendirilir. İki şiir antolojilerde genelde ayrı ayrı yer alır.

Ah, paramparça altın tas­¹, böylece can çıktı sonsuza
Yırtılsın çanlar, yer açın stygian² üstündeki kutsal ruha
Ve, Guy De Vere³, kurudu mu gözlerin, -ya şimdi ağla ya da asla!
Gör, bu demir yığınında Lenore, yatıyor ölümüyle yanyana
Söylensin gel son sözler, çürümenin şarkısı bölünsün
Söylensin bu pür-i pak ölü için; ve ölmüşlerin en genci görülsün
Artık yakılsın bir ağıt – ki ölmüşlerin en gencini görürsün

“Alçaklar, onun servetini sevdiniz siz, gururundan tiksindiniz
Ve yataklara düşünce Lenore, ölsün diye dualara meylettiniz
Öyleyse, nasıl yakılsın ki şimdi bu ağıt, nasıl söylensin bu şarkı
Bu acı; iftira boşalan ağızlarınızdan, leş döken gözlerinizden kaldı
Sizin yüzünüzden ölüm, masum aşkımı bunca erkenden aldı”

Günah işlemişsek bile⁴, deme böyle, bu ağıt yakılmazsa eğer
Gitmezse semaya son sözlerimiz, ölüler nasıl huzura değer?
Lenore, umuduyla gitti dünyadan, hem de yanıbaşında
Kalmadı derdi artık; hiddetinden ve karın olmaktan yana
Böyle; uzanmış narin ve güzel, artık kendine dönmüş yönü
Sarı saçlarında ışıldıyor da hayat, gözlerinde belli ki ölü
Orada, evet saçlarında hayat ama gözlerinde ölüm

“Çekil, çekilin önümden, ancak yırtar çıkar o yeraltını
Öfkeyle yarar cehennemi de, elbette bulur cennette katını
Çığlıklardan ve hüzünlerden sıyrılır, kurulur altından tahtına
Susturun çanları siz, artık bırakın ruhu ersin huzura
Nasılsa rahat yok ki, şu çirkin dünyada tek bir insana
Ve şimdi tutmam biraz bile yas, çünkü kalbim ışıkla dolu
Meleğim şarkılarla yükseliyor, benden gidiyor hayat boyu.”

Golden Bowl (Altın Tas): Eski ahitte geçiyor, Altın Tas’ın kırılması hayatın bitimini sembolize ediyor.

Stygian River (Styx): Yunan mitolojisinde yeraltı dünyasında bir nehir.

Guy De Vere: Lenore’un sevgilisi.

Peccavimus: Latince’de “(tanrım) günah işlediğimiz için (affet bizi)” anlamında. (For we have sinned…)

Notlar

• Şiir “A Paean” adıyla 1831 yılında yayınlanmıştır.
• 1843 yılında yine Poe tarafından içeriği oldukça değiştirilerek “Lenore” adıyla The Pioneer’da yayınlandı.
• Yazar hayatı boyunca şiiri çok kez düzenlemeye gitmiştir.
• “Lenore” son formunu 16 Ağustos 1945 tarihinde The Broadway Journal’da yayınlandığında aldı. Şiir yayınlandığında Poe derginin editörlüğünü yürütmekteydi.
• Yazar hayatının son yazında dahi şiirin formunda değişikliğe gitmekteydi.
• Şiirin ilk versiyonu, son halinden o denli farklıdır ki, bu iki eser antolojilerde genellikle farklı şiirler olarak ele alınmıştır.
• Prof. Thomas Ollive Mabbott’a göre Kuzgun’un oluşumunda Lenore’un gelişiminin büyük bir payı vardır.
• Prof. Mabbott, “Lenore” için; “The Collected Works of Edgar Allan Poe” kitabında şöyle diyor: “Hiçbir şiir, sanıyorum ki Poe’yu bu kadar zorlamamıştı.”

Çeviri Notu

Lenore’u çevirirken oldukça zorlandığımı söylemeliyim. Şiirin bir hikaye anlatmanın yanı sıra, cümlelerin içinde ve sonunda çok fazla ritm taşıyor oluşu beni en fazla zorlayan tarafıydı. Bu ritmi bozmadan ve hikayenin gidişatından kopmadan dilimize çevirmeye özen gösterdim. Okuyucunun şiiri anlam itibariyle kavrayabilmesi adına, yer yer yazarın söylediklerinin dışına çıkmış olsam da, şiirin ana fikrinden kopmamaya çalıştım.

Kaynaklar

Kennedy, J. Gerald. Poe, Death, and the Life of Writing. Yale University Press, 1987: 69.
Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. Harper Perennial, 1991: 202–203.
Kopley, Richard and Kevin J. Hayes “Two verse masterworks: ‘The Raven’ and ‘Ulalume’,” as collected in The
Cambridge Companion to Edgar Allan Poe, edited by Kevin J. Hayes. Cambridge University Press, 2002: 200.
Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. Harper Perennial, 1991: 201.
Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. Checkmark Books, 2001: 130.
Hoffman, Daniel. Poe Poe Poe Poe Poe Poe Poe. Louisiana State University Press, 1972: 68.
Mabbott, Thomas Olive. The Collected Works Of Edgar Allan Poe. Vol I. Belknap Press, 1969: 330.

Çev.: Emin Ünlü