15 filme ilham veren ünlü sanat çalışmaları
Sanatın ve filmlerin görsel kültürü arasında büyüleyici bir etkileşim vardır. Yönetmenler çalışmalarının görünüşüne ve anlamına şekil verebilmek için sıklıkla tablolar ve diğer sanat dallarına ait çalışmalardan yararlanmışlardır. Bu hafta Philebrity adlı web sitesi, içimizdeki gizli sanat tarihi delisini uyandırdı ve bize Terrence Malick‘in 1978 tarihli Cennet Günleri (Days of Heaven) filmindeki güçlü görsel bir ilhamın varlığını hatırlattı.
Andrew Wyeth‘in Christina’nın Dünyası adlı tablosu ve Terrence Malick‘in Cennet Günleri
Terrence Malick, 20. Yüzyılın başlarında, Texas’ta bir çiftlikte yaşanan trajik bir aşk hikâyesini konu alan filminde Andrew Wyeth’in “Christina’nın Dünyası” adlı yağlı boya tablosunun dokusunu, ışığını ve sakinliğini filme aktardı.
Diane Arbus‘ın Tıpatıp İkizler‘i, Roselle, New Jersey, 1967 ve Stanley Kubrick‘in Cinnet‘i
Diane Arbus’un çektiği 7 yaşındaki ikiz kardeşler Cathleen ve Colleen Wade fotoğrafı Stanley Kubrick’in Cinnet isimli filminde yankı buluyor. Ancak, bu iddia hakkında pek çok tartışma yaşanmıştır. Söylentilere göre 1940larda Look Dergisi için fotoğraflar çeken Kubrick Arbus’tan eğitim görmüştür. Ancak bu Arbus fotoğrafı çekmeden yaklaşık yirmi sene öncedir. Kubrick’in dulu da dahil olmak üzere bazı kişiler ilhamın tam anlamıyla tesadüf olduğunu söylemektedir.
Balthus‘un Altın Günler‘i ve Louis Malle‘nin Kara Ay‘ı
Louis Malle, Balthus’un Altın Günler’inde cinsel uyanışı konu alan sürreal hikâyesindeki ergen kızın bıkkın, erotik pozunu filmine aktarmıştır. Malle’nin filmi Balthus ile cinsel organlara olan tutkuyu paylaşır ya da Slant’in belirttiği gibi, ‘tensel merakı’.
Edward Hopper‘in Tren Yolunun Ordaki Ev‘i ile Alfred Hitchcock‘un Sapık‘ı
Hitchcock lanetli Bates evini, 1925 tarihli yağlıboya tablosu Tren Yolunun Ordaki Ev’den ilham alarak şekillendirdi. Ayrıca Norman Bates karakterini yaşayan bir Hopper tablosu olarak nitelendiriyordu: Dar bir alanda düşüncelerine esir olmuş, sıkışmış ve yalnızlaşmış figürler.
John Kacere‘in Jutta‘sı ve Sofia Coppola‘in Bi’ Konuşabilse‘si
Sofia Coppola’nın çalışmaları karakterlerinin hikayelerine uygun bir şekilde görsel ipuçlarından faydalanır. Filmin Scarlett Johansson ile açılış yapan sahnesi tam anlamıyla John Kacere’in çalışmalarının bir aynası.
Pieter Bruegel the Elder‘ın Babil Kulesi ve Fritz Lang‘ın Metropolis‘i
Francisco Goya‘ın Oğlunu Parçalayan Satürn‘ü ve Guillermo del Toro‘nun Pan’ın Labirenti
Durmaksızın çalışan Meksikalı yönetmen 2006 yılında verdiği bir röportajda karanlık peri masalı Pan’ın Labirent’indeki sanat tarihi etkilerini tartışıyordu:
“Goya Soluk Adam karakteri üzerinde çok açık bir etki taşıyor. Soluk Adam’ın perilerin kafalarını koparıp attığı bir sahne var. Bu direkt olarak Goya’nın Oğlunu Parçalayan Satürn’ünden geliyor.”
M. C. Escher‘in Çalışması ve Christopher Nolan‘ın Başlangıç‘ı
Nolan’ın akıl almaz filmi M. C. Escher’in çizimlerinden açıkça yararlanıyor. Bu çizimler yalnızca kendini zaman zaman hatırlatan detaylar olmamakla birlikte filmin çarpıcı geometrik yapısının kaynağını oluşturuyor.
William Hogarth‘ın Dans/ Mutlu Evlilik VI: Halk Dansı ile Stanley Kubrick‘in Barry Lyndon
Kubrick’in elektrik öncesi dönemin kalabalığını ve parlaklığını yeniden yaratan vizyonu mucizevi bir şekilde ekrana taşınmıştı. Barry Lyndon’ın gösterişli, resimsel, sıklıkla kararlı bir şekilde olan statik kalitesi bir dereceye kadar biçimsel bir tercihin sonucudur – Işık mumlardan sağlanmakta, aktörler pek çok sahnede akşam yemeği yemekte ve kumar oynamaktadırlar.
Thomas Gainsborough‘ın Mavi Çocuk‘u ile Quentin Tarantino‘nun Zincirsiz‘i
Kabarık ve dantelli saten kumaştan yapılma mavi giysiyi bir yerden hatırladığımızı düşünmüştük. Bazı izleyiciler için mavi giysi Tarantino’nun sinematografiye ve etkileyici film yapımcısı F.W. Murnau’a (özellikle Mavi Çocuk isimli filmine) selam yollayışıydı. Ancak kostüm tasarımcısı Sharen Davis Vanity Fair ile yaptığı röportajda giysiyi ele alıyor ve Tarantino’ya Mavi Çocuk adlı tabloyu gösterdiğini açığa vuruyordu.
“Quentin’in senaryosunda giysi toz mavi olarak belirtiliyordu. Ona şöyle dedim: Ben bu giysiyi yapamam. Ne yaparsam yapayım 70lerden bir poliyester olarak görünecek. Thomas Gainsborough’ın Mavi Çocuk adlı eserinin bir kopyasını elime aldım hemen. Bir şey demedi ama resmi görmüştü. Daha sonra, pekala tamam onu mavi çocuk gibi yap, dedi.”
John Everett Millais‘in Ophelia‘sı ve Lars von Trier‘s Melankoli‘si
Justine’in elinde bir çiçek buketiyle akıntıya karşı sırt üstü uzandığı sahne Millais’ın 1852 tarihli tablosu Ophelia’dan alınmıştır.
René Magritte‘in Işık İmparatorluğu ve William Friedkin‘in Şeytan Çıkarma‘sı
William Friedkin’in 1973 tarihli korku filmi Magritte’in tablosundaki ürpertici ışıltıyı yansıtmaktadır.
Caravaggio‘ın St. Matthew’in Çağrısı ve Martin Scorsese‘ın Arka Sokaklar‘ı
Scorsese kefareti konu alan öyküsünün üzerindeki Caravaggio etkisinden söz ediyor;
Caravaggio’nun resimlerinden gözlerimi alamadım ve anında bu resimlerin büyüsüne kapıldım. Başlangıçta karakterin aydınlanmayı seçiyor oluşundan dolayı onunla bağlantı kurabildim.Aziz Paul’un Dönüşümü ve Judith Holofernes’in Kafasını Keserken: eylemin tam anlamıyla başlangıcı sayılmayacak bir an seçmişti kendisine. Yarı yolda bu sahne ile karşılaşıyorsun ve bir anda bu sahnenin içinde buluyorsun kendini. Film resmin kompozisyonundan biraz daha farklı.Daha çok, tablonun modern bir sahneye aktarımı: çok güçlü ve dolaysız bir anlatım sahibi. Caravaggio muhteşem bir film yapımcısı olabilirdi , buna şüphe yok. Düşündüm ki, onun yerine bunu ben kullanabilirim…
Fragonard‘ın Salıncak‘ı ve Disney‘in Karmakarışık‘ı
Karmakarışık isimli filmin yapımcısı ve yönetmeni Glen Keane animasyon sanatçısı Kyle Strawitz’ın filmdeki resimsel dokuyu nasıl yakaladığını anlatıyor.
“Kyle, Fragonard’ın Salıncak’ındaki kız gibi bir görünüm yaratmamızı sağladı. Pamuk Prenses ve 7 cüceler (1937) filmindeki evi alıp bilgisayara aktardı ve onu, ansızın hareket etmeye başlayan düz bir resim gibi boyadı…”
Botticelli‘in Venüs’ün Doğuşu ve Terry Gilliam‘in Baron Munchausen’in Maceraları
Gilliam, Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu adlı eserini aşırı detaycılığı ve çizimlerin aldatıcı görkemini eleştirmek için kullanıyor. İçeriğinden koparılmış olan Venüs figürü, kendinden utanır ve mahcup bir şekilde görünüyor, zira çıplaklığı göğüs ucunu çekmek için uzanan bir el ile kabaca sömürülüyor. Pek çok şekilde Gilliam “sömürü”nün anlamını aktarmak ve resimlerin hareketsiz anlatımına hayat vermek için animasyonun özgür dilinden faydalanıyor.
Alison Nastasi
Çev: Hande Karataş
çok yararlı bir paylaşım olmuş teşekkür ederim çok işime yarıcak.