Margaret Atwood; “Edebiyatın Kadın Problemi” üzerine

Birkaç yıl önce – demokratik yirminci yüzyıl tarafından sevilen çok köşeli söylem biçimi olan – bir paneldeydim. Panel tamamen kadınlardan oluşuyordu; içlerinde eskiden James Morris olan Jan Morris ve Hindistan’dan Nayantara Sahgal da vardı. Seyircilerden şu soru geldi: “Bir kadın panelinde bulunmak size ne hissettiriyor?” Hepimiz kaçamak cevaplar verdik. Kimimiz erkeklerin de bulunduğu birçok panele daha önce gittiğimizi söyleyerek protesto ettik; diğerleri çoğu panelin erkek paneli olduğunu ve kadının bir maydanoz misali, dekor olarak oraya koyulduğunu söyledi. Jan Morris ise kendisinin değişim süreci içerisinde olduğunu ve bir ata dönüşmeyi amaçladığını söyledi. Nayantara Sahgal da umarım bir İngiliz atıdır, çünkü diğer, daha fakir ülkelerde atlara iyi davranmıyorlar diye yanıtladı. Bu da hepimize; kadın ve erkek dışında dikkate alınması gereken başka kategorilerin de olduğunu vurgulamıştı.

Sanıyorum ki herkes, “Neden olmasın?” demiş olmalı. Yine de bizim kolektif tedirginliğimiz ilgimi çekti. Hiçbir kadın yazar, bir kadın olduğu için göz ardı edilmek ve küçümsenmek istemiyor. Fakat bazıları sadece cinsiyet ile tanımlanmak ya da sadece cinsiyete bağlı olmaya zorlanmış gibi gözüküyor – bu kafa karıştıran, inciten bir tavırdır. Veya yazmayı, eğer tutkunuzla olan bağınızı koparırsanız sizi terk edecek olan bir ilham perisine bağlı bir uğraş olarak görmek yerine onu, bir sonuca varmayı sağlayan bir araç olarak görmelerini sağlayan politik önceliklere sahip olan insanları kızdıran bir tavırdır.

Atwood koleksiyondaki – Dorothy Parker’ın her zamanki gibi bilge bir şekilde konuyu kültürel bir çerçeve aracılığıyla ele aldığı – ilk röportajdan bahsediyor:

Ben feministim ve Tanrı biliyor ki cinsiyetime sadık bir insanım. Ve şunu unutmamalısınız ki çok eskiden beri – şehrin bizonlardan neredeyse arınmış olduğu zamandan beri – kadınlar için eşit hak konusunda mücadele ediyorum. Fakat erkeklerin yuhalamalarının arasından geçtiğimiz zaman ve eşitliğimizi almaya çalışırken kendimizi sokak lambası direklerine zincirlediğimiz zaman – sevgili çocuk, bu kadın yazarları önceden göremedik.

Bu kusursuz mizah bir yana, Atwood konunun tam merkezine şöyle saldırıyor:

Erkek yazarlar kendi sanatlarına dair, sınıf veya ırk veya milliyet sebeplerinden kaynaklanan, kendilerinin tek amaçlı bağlılıkları üzerinden gerginlik ıstırabı çekebilirler; fakat şu ana kadar hiçbir erkek yazardan bir panelde oturup erkek bir yazarın özel problemlerinden bahsetmesi istenmemiştir, ya da bir diğer yazarı sırf erkek olduğu için desteklemesi beklenmemiştir. Bu tür şeyler daima kadın yazarlardan istenir ve bu da onları ürkek yapar.

Wikipedia anlaşmazlığına dair duyduğu kızgınlığı bir Twitter gönderisi ile dile getiren ve röportajı antolojinin kapanışı olan Joyce Carol Oates, kendisinden “kadın bir yazar olmanın avantajlarını” adlandırması istendiği zaman röportajı yapan kişiyle şu şekilde alay ediyor:

Avantajlar! Muhtemelen sayılamayacak kadar çoklar. Çünkü bir kadın olarak ben, basında yazarları 1, 2, 3 diye derecelendiren erkek eleştirmenler tarafından ciddiye alınamam; ben, sanıyorum ki, dilediğim gibi yapmakta özgürüm.

Atwood’un çözümü, görünürde basit ve on beş yıl önce olduğu kadar bugün de etkili – çünkü kısmen hem basit hem de aşılaması çok zor bir şey:

Bu kitabın başlığına karşın markası da muhtemelen şöyle olmalı: “WWAWW” – (Writers Who Are Also Women) Aynı Zamanda Kadın Olan Yazarlar.

(Fakat bu başlık Wikipedia kategori başlığı kadar akıcı olmayabilir.)

Brain Pickings by Maria Popova
Çeviren: Gözde Zülal Solak (tabutmag)